Академиялық адалдық Лигасымен ұсынылатын Журналдар тізімін қалыптастыру үшін Журналдың адалдығын бағалау Критерийлері

 

Академиялық адалдық Лигасымен

ұсынылатын Журналдар тізімін қалыптастыру үшін

Журналдың адалдығын бағалау Критерийлері

 

Берілген құжат ғылыми журналдардың жұмысы туралы нақты түсінік қалыптастыру ету үшін жасалған. Осы критерийлер негізінде әзірленген ғылыми журналдардың тізімі Академиялық адалдық Лигасы мүшелері ұйымдарының профессорлық-оқытушылық құрамын, PhD студенттері мен кандидаттарын, ғылыми қызметкерлерін, сондай-ақ ҚР БҒМ жарияланымдарын бағалаудың негізін салуы тиіс. Аталмыш құжатта пайдаланушылар толықтыра алатын критерийлер келтірілген.

Берілген құжатпен пайдаланушыларға мақаланың ғылыми компонентінің журнал метрикаларынан маңыздырақ екенін есте сақтау абзал.

** Критерийлер Академиялық адалдық Лигасы Кеңесінің жұмыс тобымен танымал жоғары оқу орындарының тәжірибесі негізінде әзірленген (библиографияны қараңыз). 

 

Негізгі ережелер

1. Ғылыми журналдарда жариялау зерттеу қызметінің ажырамас бөлігі болып табылады және ғылыми прогресті қамтамасыз етеді. Ғылыми журналдар зерттеу нәтижелерімен алмасу алаңы болып табылады және рецензиялау рәсімі арқылы жарияланатын материалдардың сапасын бақылаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

2. Жарияланымдарға қойылатын талаптардың кеңінен таңылуы, әсіресе, атақтар мен дәрежелер алу үшін, «ғылыми мақалаларды» жедел жариялау қызметін ұсынатын және олардың тиісті сапасын қамтамасыз етпейтін, басқаша сөзбен айтқанда «жыртқыш журналдар» деп аталатын жалған ғылыми алаңдарға деген сұранысты тудырды.

3. Жыртқыш деп атап кеткендей жалған баспагерлер академиялық дұрыстығы төмен журналдарды тек қаржылық немесе басқа пайда үшін шығарады. Журналдың ғылыми басылымдар үшін қабылданған нормаларды сақтамауы түпкілікті өнімнің сапасына күмән келтіреді және алдағы уақытта да зерттеулердің нәтижелеріне күмән келтіреді, бұл, өз кезегінде, ғылымның және жалпы қоғамның беделіне нұқсан келтіреді. 

4. Так как понятие хищный (хищнический) и добросовестный журнал не имеет общепринятой дефиниции, следует учитывать совокупность нескольких факторов при индивидуальной и справедливой оценке журнала. Хищный журнал/издатель — это журнал или издатель, который обычно запрашивают оплату за публикацию материала без предоставления услуг публикации, например, рецензирования (экспертной оценки) и редактирования.

5. Выбор места публикации полностью зависит от авторов. Однако Члены Лиги Академической Честности не должны засчитывать статьи в хищных и мошеннических журналах при аттестации,  при рекомендации для присвоения ученых званий и присуждения степеней или при поощрении автора.

 

Ғылыми журналдардың критерийлері:

1. Рецензиялау (peer review) - баспаның автордан алған қолжазбаны рецензиялауға осы салада қолданылатын ғылыми принциптерге сәйкестігі, барлық пайымдаулар мен тұжырымдардың сенімділігі, негізділігі және қисындылығы, сондай-ақ жұмыстың жариялау үшін жарамдылығы тұрғысынан бағалау үшін жеткілікті білімі және тиісті мамандануы бар адамдарға жіберу процесі. Рецензиялау кез-келген объективті сын сияқты барлық ғылыми зерттеулердің негізі болып табылады. Кейбір баспагерлер қолжазбаны қолжазба авторы туралы аты-жөні мен басқа да мәліметтері жоқ екі рецензентке жіберген кезде қос соқыр шолуды (double-blind peer review) қолданады. Рецензиялаудың болмауы немесе оны тек редакциялық алқаның жүзеге асыруы баспаның адал еместігінің белгісі болып табылады. Тәуелсіз рецензия жүргізбейтін журналды Ғылыми деп санауға болмайды. Адал журнал ешқашан жұмыстың жариялануына кепілдік бермейді. Егер сіз жіберген қолжазбаға жұмыстың мазмұны бойынша ескертулер, сұрақтар немесе түсініктемелер жоқ рецензия келсе, онда бұл баспагердің/журналдың адалдығына күмәндануға себеп болады. Беделді баспагерлер көбінесе рецензиялаудың қанша уақытқа созылатынын айта алмайды және, тиісінше, белгілі бір уақытпен шектемейді. Көптеген баспагерлер үшін мақаланың бірінші нұсқасын қараудың орташа уақыты 2 аптадан 3 айға дейін уақыт аралығында болады.

2. Ғылыми журналдарда жарияланымдарға қойылатын талаптарды жасау кезінде мақаланы беруден бастап журналға жариялауға дейінгі процесс ұзақ уақыт, кейбір жағдайларда бір жыл немесе одан да көп уақытты алуы мүмкін екенін ескеру қажет.

3. Журналдың тақырыптық бағытына сәйкестігі. Әрбір ғылыми журналдың белгілі бір қызығушылық саласы бар және сол сала аясында мақалаларды қарастырады, рецензиялайды және жариялайды. Қызығушылық саласы, әдетте, журнал веб-сайтының тиісті бөлімінде ұсынылған. Егер ұсынылған мақала журналдың тақырыптық бағытына сәйкес келмесе, оны редактор қабылдамайды. Ірі баспалар шығаратын журнал редакторлары осы баспа шығарған басқа журналды ұсына алады.

4. Транспаренттілік (ашықтық). Баспаның ресми сайты кәсіби көрінуі керек. Жақсы баспагер / журнал өзінің миссиясы туралы ашық айтады, оның тәжірибесі туралы ақпаратпен және олардың веб-сайтында оңай табуға болатын байланыстармен бөліседі. Жақсы баспагерлердің өздерінің пошта жәшіктері бар, олардың ақпараттық бюллетендерінде орфографиялық немесе грамматикалық қателер жоқ. Беделді басылымдар өздерінің ресми сайтында олардың ережелерін, оның ішінде дәйексөзге қойылатын талаптарды қатаң сақтауды талап етеді, мысалы:

• ұсынылған мақала басқа журналға қарастырылуға уақытынан бұрын жарияланбауы, қабылданбауы немесе жіберілмеуі тиіс;

• мақаланың абстрактісі бүкіл мақаланың негізгі мазмұнын көрсетуі керек;

• мақалада нақты құрылым мен логика болуы керек;

• мақала авторлары сенімді дереккөздерге сілтеме жасауы керек;

• авторлар журналдың дәйектеме стилін ұстанулары керек.

Журнал жұмысы тоқтатылған жағдайда контенттің Интернеттен жоғалмауы үшін адал журналдың цифрлық сақтау саясаты немесе тәжірибесі бар.

Беделді журналдар/баспагерлер автордың бұзылуының алдын-алу және жою үшін ресурстар бөледі, өйткені журналдар / баспагерлер жалған авторларға қызығушылық танытпайды, жариялаудан бас тартады және автор жұмысында плагиаттың, деректерді басқарудың және басқа да ғылыми этиканың бұзылуының әртүрлі формалары анықталған кезде автормен кез-келген ынтымақтастықты тоқтатады. Журналдардың көпшілігі COPE қағидаттарын ұстанады (Committee on Publication Ethics, publicationethics.org).

5. Индексация (Indexing). Беделді журналдар, әдетте, индекстеледі және үлкен (Web of Science және Scopus) және жоғары мамандандырылған мәліметтер базасында тұрады. Алайда, белгілі бір журналдың индекстелмеуінің толық негізделген себептері болуы мүмкін, мысалы, егер ол жаңа болса. Кейде журналдың ескі атауында индекс болуы мүмкін, сондықтан оның мүмкін ребрендинг жасағанын тексеру керек.

Коперник индексі сияқты жалған индекстер немесе әмбебап әсер ету факторы (UIF), Ғаламдық әсер ету факторы (GIF) сияқты жалған әсер ету факторы бар. Тексеру үшін Сіз тиісті көрсеткіштерді жариялайтын түпнұсқа базаны пайдалануыңыз керек (мысалы, импакт-фактор мен Eigenfactor нәтижесінің болуы мен мәнін тексеру үшін Clarivate Analytics бағдарламалық қамтамасыздандыру журналының дәйексөзін қолданыңыз, сонымен қатар Citescore тексеру және қол жетімділік көздері, дереккөз қағазға қалыпты әсер ету және Scimago журнал дәрежесі).

6. Кейбір жосықсыз журналдар іздеу жүйелеріне жарияланған мазмұнды сканерлеуге және сол арқылы мазмұнды академиялық индекстерге индекстеуге мүмкіндік бермейді.

7. Қауымдастық (Ассоциациядағы) мүшелік. Егер журнал өзін көпшілікке қол жетімді журнал (Open Access) деп жарияласа, онда Open access Scholarly Publishers' Association (OASPA) немесе Open Access Journals Directory (DOAJ) мүшелігін тексеру керек. Сонымен қатар, журнал баспагерлерге арналған мінез-құлық кодексіне және қоғамдық этикадағы Committee (COPE) мүшелігіне сәйкестігін тексеру керек.

8. Редакциялық алқа. Редакция алқасының мүшелері баспагердің веб-сайтындағы бас редактормен бірге тізімге енгізілуі керек. Редакциялық алқа мүшелері, әдетте, осы журналды қамтитын салада танымал сарапшылар болып табылады, сондай-ақ беделді журналдарда жарияланымдардың жеткілікті саны бар. Сол адамдар бір уақытта көптеген журналдардың редакциялық алқаларының мүшелері бола алмайды. Егер журнал өзін халықаралық деп санаса, онда редакция алқасы алқа мүшелерінің жынысын, ұлтын және шыққан елін ескере отырып әр түрлі болуы керек. Жақсы журналдарда редакциялық алқа оннан астам мықты ғалымдардан тұрады.

9. Алымдар. Кез-келген авторлық алымдар жарияланғанға дейін нақты түсіндіріліп, әлеуетті авторларға оңай қол жетімді болуы керек. Жариялау кезінде пайда болатын және олардың веб-сайтында көрсетілмеген кез-келген «жасырын» төлемдер журналдың «жыртқыш» екендігінің көрсеткіші болуы мүмкін.

10. Айта кету керек, беделді жоғары сапалы рецензияланған журналдардың көпшілігі, егер авторлар оны көпшілікке жариялағысы келсе, авторлардан мақаланы өңдеу үшін толық комиссия алады. Сонымен қатар, барлық мақалаларын көпшілікке жариялайтын күшті ақылы ғылыми журналдардың саны үнемі өсіп келеді.

11. Авторлық құқық. Баспа автордың немесе құқық иеленушінің құқықтарына қатысты айқын, айқындалған және қолжетімді ережелерді ұстануға тиіс, олар көпшілікке қолжетімді ережелерде, саясаттарда және өзге де құжаттарда көрініс табады не автор (құқық иеленуші) мен баспагер арасындағы келісімде тікелей көрсетіледі.
     

Жыртқыш баспагерлер / журналдар көпшілікке қол жетімді журналдардағы мақалаларға лицензия берудің белгілі стандарттарын түсінбейді немесе даулы лицензиялық ақпаратты ұсынады және қолжазбаны тапсырған кезде авторлық құқықты беруді талап етеді. Әдетте, авторлар мақалаға авторлық құқықты ашық қол жетімділікте (Open Access) жариялаған кезде сақтайды.

10. ISSN (International Standard Serial Number/ сериялық басылымдардың халықаралық стандартты нөмірі) және электрондық ISSN (eISSN) кодының болуы.

11. Қарыз алуды тексеру жүйелеріндегі жұмыстарды тексеру саясаты. Беделді баспаларда әдетте ithenticate сияқты плагиат тексеру жүйелері бар. Жалпыға қол жетімді адал емес журналдар әдетте өз файлдарын PDF форматында блоктайды (бұғаттайды), бұл плагиатты автоматты түрде тексеруді қиындатады.

 

Ұсыныстар:

• Жалған журналға мақала жібермеу үшін сайтты мұқият тексеріңіз. Кейбір жыртқыш журналдар танымал баспагерлердің сайттарына еліктейді.

• Жыртқыш басылымдардың келесі белгілеріне көңіл аудару:

• хат алмасу мемлекеттік электрондық пошта домендері арқылы жүзеге асырылады (gmail.com, yahoo.com, mail.ru, list.ru, bk.ru және т. б.), корпоративті емес (мысалы, @elsevier.com);

• қолжазбаны беру сонымен қатар баспаның ресми сайтында арнайы онлайн-платформа (ең көп тарағандары-Editorial Manager және ScholarOne Manuscripts)  арқылы емес, электрондық пошта арқылы жүзеге асырылады;

• редакцияның хабарламаларында көптеген грамматикалық және орфографиялық қателер бар.

• Осы журналдың бұрын жарияланған еңбектерінде жазу стилі мен грамматикасын тексеріңіз. Осы баспагердің алдыңғы басылымдары сапалы болуы керек. Айқын қателіктердің болуы шолудың жоқтығын көрсетуі мүмкін.

• Журналда жарияланатын мақалалардың оның тақырыптық бағытына сәйкестігін тексеру. Адал журналдар сапалы бағалауға және цензуралауға қабілетсіз мақалаларды жариялаудан аулақ болады.

• Жариялау процесінің транспаренттілігін қамтамасыз ету үшін авторларға баспамен өзара іс-қимыл туралы барлық деректерді (хат алмасу, рецензиялар, өтінім, саясаттар, анықтамалар, скриншоттар және өзге де материалдар) жазып алып, сақтау ұсынылады, олар баспагермен өзара іс-қимыл жасау кезінде ол туралы түсінік бере алады.

• Егер баспагер әдетте бір-бірімен ешқандай байланысы жоқ бірнеше саланы біріктірсе, мұқият және сыни болу керек. Мысалы, Халықаралық бизнес, экология және философия журналы.

• Редакциялық алқа мүшелерінің желіде болуын тексеру ұсынылады, олардың жеке парақшаларында журналға қатысуы туралы айтылады. Сондай-ақ, журналдың профиліне және оның шолушыларына назар аудару керек Publons (publons.com).

• Бір баспагердегі журналдар санына назар аудару керек. Егер баспагер бір уақытта бірнеше журналды ашса, олардың сайттары бірінен соң бірі пайда болады — бұл қалыпты жағдай емес.

 

Қосымша сілтемелер

 

• Think, Check, Submit — адал емес баспагерді анықтаудың қарапайым алгоритмі бар платформа.  Негізгі парақша: https://thinkchecksubmit.org/, Қазақ тіліндегі алгоритм: http://thinkchecksubmit.org/translations/kazakh/, Орыс тіліндегі алгоритм: http://thinkchecksubmit.org/translations/russian/

• ISSN сәйкестігін тексеру : https://portal.issn.org/ 

• Журнал-клондардың тізімі: https://predatoryjournals.com/  

• Directory of Open Access Journals (DOAJ)  https://doaj.org/ - жоғары сапалы, ашық және рецензияланған журналдарға қол жетімділікті қамтамасыз ететін онлайн-каталог. DOAJ толығымен тәуелсіз. Барлық DOAJ қызметтері индекстеуді қоса алғанда тегін. Барлық деректер толық көлемде еркін қолжетімді.

• Билл тізімдері – кітапханашы Джеффри Билл жасаған ықтимал жыртқыш журналдар мен баспалардың тізімі.

• Билл тізіміне балама. Құрамында жыртқыш (қара тізім) және адал (ақ тізім) тізімі бар https://www2.cabells.com/get-quote 
   

    Библиография

1. Cambridge University. Predatory publishers. Accessed 27 September 2018 https://osc.cam.ac.uk/about-scholarly-communication/author-tools/considerations-when-choosing-journal/predatory-publishers 

2. University College London. How can I be sure that an open access publisher is genuine/ethical/not a 'predatory publisher'? Accessed 27 September 2018. https://www.ucl.ac.uk/library/open-access/accordion-faqs/oa_funds/predatory_publishers

3. Paul Eve, Priego. 2017. Who is Actually Harmed by Predatory Publishers? Accessed 27 September 2018. https://www.triple-c.at/index.php/tripleC/article/view/867/1042

4. San Francisco Declaration on Research Assessment. Accessed 27 September 2018. https://sfdora.org/ 

5. Beall. 2015. Criteria for Determining Predatory Open- Access Publisher. Accessed 27 September 2018. https://beallslist.weebly.com/uploads/3/0/9/5/30958339/criteria-2015.pdf

6. Freie Universität Berlin. Informationen zum Thema "Predatory Publishing". Accessed 27 September 2018. https://www.fu-berlin.de/sites/open_access/weiteres/informationen_predatory_publishing/index.html 

7. Canadian Association of Research Libraries. Accessed 27 September 2018. How to Assess a Journal http://www.carl-abrc.ca/how-to-assess-a-journal/ 

8. The University of Ottawa. Predatory publishers. Accessed 27 September 2018. https://scholarlycommunication.uottawa.ca/publishing/predatory-publishers

9. Instructions regarding manuscripts. European Journal of International Law. Accessed 4 October 2018.  http://www.ejil.org/about/manuscripts.php

 

Берілген құжат ғылыми журналдардың жұмысы туралы нақты түсінік қалыптастыру ету үшін жасалған. Осы критерийлер негізінде әзірленген ғылыми журналдардың тізімі Академиялық адалдық Лигасы мүшелері ұйымдарының профессорлық-оқытушылық құрамын, PhD студенттері мен кандидаттарын, ғылыми қызметкерлерін, сондай-ақ ҚР БҒМ жарияланымдарын бағалаудың негізін салуы тиіс. Аталмыш құжатта пайдаланушылар толықтыра алатын критерийлер келтірілген.

Берілген құжатпен пайдаланушыларға мақаланың ғылыми компонентінің журнал метрикаларынан маңыздырақ екенін есте сақтау абзал.

** Критерийлер Академиялық адалдық Лигасы Кеңесінің жұмыс тобымен танымал жоғары оқу орындарының тәжірибесі негізінде әзірленген (библиографияны қараңыз). 

 

Негізгі ережелер

1. Ғылыми журналдарда жариялау зерттеу қызметінің ажырамас бөлігі болып табылады және ғылыми прогресті қамтамасыз етеді. Ғылыми журналдар зерттеу нәтижелерімен алмасу алаңы болып табылады және рецензиялау рәсімі арқылы жарияланатын материалдардың сапасын бақылаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

2. Жарияланымдарға қойылатын талаптардың кеңінен таңылуы, әсіресе, атақтар мен дәрежелер алу үшін, «ғылыми мақалаларды» жедел жариялау қызметін ұсынатын және олардың тиісті сапасын қамтамасыз етпейтін, басқаша сөзбен айтқанда «жыртқыш журналдар» деп аталатын жалған ғылыми алаңдарға деген сұранысты тудырды.

3. Жыртқыш деп атап кеткендей жалған баспагерлер академиялық дұрыстығы төмен журналдарды тек қаржылық немесе басқа пайда үшін шығарады. Журналдың ғылыми басылымдар үшін қабылданған нормаларды сақтамауы түпкілікті өнімнің сапасына күмән келтіреді және алдағы уақытта да зерттеулердің нәтижелеріне күмән келтіреді, бұл, өз кезегінде, ғылымның және жалпы қоғамның беделіне нұқсан келтіреді. 

4. Так как понятие хищный (хищнический) и добросовестный журнал не имеет общепринятой дефиниции, следует учитывать совокупность нескольких факторов при индивидуальной и справедливой оценке журнала. Хищный журнал/издатель — это журнал или издатель, который обычно запрашивают оплату за публикацию материала без предоставления услуг публикации, например, рецензирования (экспертной оценки) и редактирования.

5. Выбор места публикации полностью зависит от авторов. Однако Члены Лиги Академической Честности не должны засчитывать статьи в хищных и мошеннических журналах при аттестации,  при рекомендации для присвоения ученых званий и присуждения степеней или при поощрении автора.

 

Ғылыми журналдардың критерийлері:

1. Рецензиялау (peer review) - баспаның автордан алған қолжазбаны рецензиялауға осы салада қолданылатын ғылыми принциптерге сәйкестігі, барлық пайымдаулар мен тұжырымдардың сенімділігі, негізділігі және қисындылығы, сондай-ақ жұмыстың жариялау үшін жарамдылығы тұрғысынан бағалау үшін жеткілікті білімі және тиісті мамандануы бар адамдарға жіберу процесі. Рецензиялау кез-келген объективті сын сияқты барлық ғылыми зерттеулердің негізі болып табылады. Кейбір баспагерлер қолжазбаны қолжазба авторы туралы аты-жөні мен басқа да мәліметтері жоқ екі рецензентке жіберген кезде қос соқыр шолуды (double-blind peer review) қолданады. Рецензиялаудың болмауы немесе оны тек редакциялық алқаның жүзеге асыруы баспаның адал еместігінің белгісі болып табылады. Тәуелсіз рецензия жүргізбейтін журналды Ғылыми деп санауға болмайды. Адал журнал ешқашан жұмыстың жариялануына кепілдік бермейді. Егер сіз жіберген қолжазбаға жұмыстың мазмұны бойынша ескертулер, сұрақтар немесе түсініктемелер жоқ рецензия келсе, онда бұл баспагердің/журналдың адалдығына күмәндануға себеп болады. Беделді баспагерлер көбінесе рецензиялаудың қанша уақытқа созылатынын айта алмайды және, тиісінше, белгілі бір уақытпен шектемейді. Көптеген баспагерлер үшін мақаланың бірінші нұсқасын қараудың орташа уақыты 2 аптадан 3 айға дейін уақыт аралығында болады.

2. Ғылыми журналдарда жарияланымдарға қойылатын талаптарды жасау кезінде мақаланы беруден бастап журналға жариялауға дейінгі процесс ұзақ уақыт, кейбір жағдайларда бір жыл немесе одан да көп уақытты алуы мүмкін екенін ескеру қажет.

3. Журналдың тақырыптық бағытына сәйкестігі. Әрбір ғылыми журналдың белгілі бір қызығушылық саласы бар және сол сала аясында мақалаларды қарастырады, рецензиялайды және жариялайды. Қызығушылық саласы, әдетте, журнал веб-сайтының тиісті бөлімінде ұсынылған. Егер ұсынылған мақала журналдың тақырыптық бағытына сәйкес келмесе, оны редактор қабылдамайды. Ірі баспалар шығаратын журнал редакторлары осы баспа шығарған басқа журналды ұсына алады.

4. Транспаренттілік (ашықтық). Баспаның ресми сайты кәсіби көрінуі керек. Жақсы баспагер / журнал өзінің миссиясы туралы ашық айтады, оның тәжірибесі туралы ақпаратпен және олардың веб-сайтында оңай табуға болатын байланыстармен бөліседі. Жақсы баспагерлердің өздерінің пошта жәшіктері бар, олардың ақпараттық бюллетендерінде орфографиялық немесе грамматикалық қателер жоқ. Беделді басылымдар өздерінің ресми сайтында олардың ережелерін, оның ішінде дәйексөзге қойылатын талаптарды қатаң сақтауды талап етеді, мысалы:

• ұсынылған мақала басқа журналға қарастырылуға уақытынан бұрын жарияланбауы, қабылданбауы немесе жіберілмеуі тиіс;

• мақаланың абстрактісі бүкіл мақаланың негізгі мазмұнын көрсетуі керек;

• мақалада нақты құрылым мен логика болуы керек;

• мақала авторлары сенімді дереккөздерге сілтеме жасауы керек;

• авторлар журналдың дәйектеме стилін ұстанулары керек.

Журнал жұмысы тоқтатылған жағдайда контенттің Интернеттен жоғалмауы үшін адал журналдың цифрлық сақтау саясаты немесе тәжірибесі бар.

Беделді журналдар/баспагерлер автордың бұзылуының алдын-алу және жою үшін ресурстар бөледі, өйткені журналдар / баспагерлер жалған авторларға қызығушылық танытпайды, жариялаудан бас тартады және автор жұмысында плагиаттың, деректерді басқарудың және басқа да ғылыми этиканың бұзылуының әртүрлі формалары анықталған кезде автормен кез-келген ынтымақтастықты тоқтатады. Журналдардың көпшілігі COPE қағидаттарын ұстанады (Committee on Publication Ethics, publicationethics.org).

5. Индексация (Indexing). Беделді журналдар, әдетте, индекстеледі және үлкен (Web of Science және Scopus) және жоғары мамандандырылған мәліметтер базасында тұрады. Алайда, белгілі бір журналдың индекстелмеуінің толық негізделген себептері болуы мүмкін, мысалы, егер ол жаңа болса. Кейде журналдың ескі атауында индекс болуы мүмкін, сондықтан оның мүмкін ребрендинг жасағанын тексеру керек.

Коперник индексі сияқты жалған индекстер немесе әмбебап әсер ету факторы (UIF), Ғаламдық әсер ету факторы (GIF) сияқты жалған әсер ету факторы бар. Тексеру үшін Сіз тиісті көрсеткіштерді жариялайтын түпнұсқа базаны пайдалануыңыз керек (мысалы, импакт-фактор мен Eigenfactor нәтижесінің болуы мен мәнін тексеру үшін Clarivate Analytics бағдарламалық қамтамасыздандыру журналының дәйексөзін қолданыңыз, сонымен қатар Citescore тексеру және қол жетімділік көздері, дереккөз қағазға қалыпты әсер ету және Scimago журнал дәрежесі).

6. Кейбір жосықсыз журналдар іздеу жүйелеріне жарияланған мазмұнды сканерлеуге және сол арқылы мазмұнды академиялық индекстерге индекстеуге мүмкіндік бермейді.

7. Қауымдастық (Ассоциациядағы) мүшелік. Егер журнал өзін көпшілікке қол жетімді журнал (Open Access) деп жарияласа, онда Open access Scholarly Publishers' Association (OASPA) немесе Open Access Journals Directory (DOAJ) мүшелігін тексеру керек. Сонымен қатар, журнал баспагерлерге арналған мінез-құлық кодексіне және қоғамдық этикадағы Committee (COPE) мүшелігіне сәйкестігін тексеру керек.

8. Редакциялық алқа. Редакция алқасының мүшелері баспагердің веб-сайтындағы бас редактормен бірге тізімге енгізілуі керек. Редакциялық алқа мүшелері, әдетте, осы журналды қамтитын салада танымал сарапшылар болып табылады, сондай-ақ беделді журналдарда жарияланымдардың жеткілікті саны бар. Сол адамдар бір уақытта көптеген журналдардың редакциялық алқаларының мүшелері бола алмайды. Егер журнал өзін халықаралық деп санаса, онда редакция алқасы алқа мүшелерінің жынысын, ұлтын және шыққан елін ескере отырып әр түрлі болуы керек. Жақсы журналдарда редакциялық алқа оннан астам мықты ғалымдардан тұрады.

9. Алымдар. Кез-келген авторлық алымдар жарияланғанға дейін нақты түсіндіріліп, әлеуетті авторларға оңай қол жетімді болуы керек. Жариялау кезінде пайда болатын және олардың веб-сайтында көрсетілмеген кез-келген «жасырын» төлемдер журналдың «жыртқыш» екендігінің көрсеткіші болуы мүмкін.

10. Айта кету керек, беделді жоғары сапалы рецензияланған журналдардың көпшілігі, егер авторлар оны көпшілікке жариялағысы келсе, авторлардан мақаланы өңдеу үшін толық комиссия алады. Сонымен қатар, барлық мақалаларын көпшілікке жариялайтын күшті ақылы ғылыми журналдардың саны үнемі өсіп келеді.

11. Авторлық құқық. Баспа автордың немесе құқық иеленушінің құқықтарына қатысты айқын, айқындалған және қолжетімді ережелерді ұстануға тиіс, олар көпшілікке қолжетімді ережелерде, саясаттарда және өзге де құжаттарда көрініс табады не автор (құқық иеленуші) мен баспагер арасындағы келісімде тікелей көрсетіледі.
     

Жыртқыш баспагерлер / журналдар көпшілікке қол жетімді журналдардағы мақалаларға лицензия берудің белгілі стандарттарын түсінбейді немесе даулы лицензиялық ақпаратты ұсынады және қолжазбаны тапсырған кезде авторлық құқықты беруді талап етеді. Әдетте, авторлар мақалаға авторлық құқықты ашық қол жетімділікте (Open Access) жариялаған кезде сақтайды.

10. ISSN (International Standard Serial Number/ сериялық басылымдардың халықаралық стандартты нөмірі) және электрондық ISSN (eISSN) кодының болуы.

11. Қарыз алуды тексеру жүйелеріндегі жұмыстарды тексеру саясаты. Беделді баспаларда әдетте ithenticate сияқты плагиат тексеру жүйелері бар. Жалпыға қол жетімді адал емес журналдар әдетте өз файлдарын PDF форматында блоктайды (бұғаттайды), бұл плагиатты автоматты түрде тексеруді қиындатады.

 

Ұсыныстар:

• Жалған журналға мақала жібермеу үшін сайтты мұқият тексеріңіз. Кейбір жыртқыш журналдар танымал баспагерлердің сайттарына еліктейді.

• Жыртқыш басылымдардың келесі белгілеріне көңіл аудару:

• хат алмасу мемлекеттік электрондық пошта домендері арқылы жүзеге асырылады (gmail.com, yahoo.com, mail.ru, list.ru, bk.ru және т. б.), корпоративті емес (мысалы, @elsevier.com);

• қолжазбаны беру сонымен қатар баспаның ресми сайтында арнайы онлайн-платформа (ең көп тарағандары-Editorial Manager және ScholarOne Manuscripts)  арқылы емес, электрондық пошта арқылы жүзеге асырылады;

• редакцияның хабарламаларында көптеген грамматикалық және орфографиялық қателер бар.

• Осы журналдың бұрын жарияланған еңбектерінде жазу стилі мен грамматикасын тексеріңіз. Осы баспагердің алдыңғы басылымдары сапалы болуы керек. Айқын қателіктердің болуы шолудың жоқтығын көрсетуі мүмкін.

• Журналда жарияланатын мақалалардың оның тақырыптық бағытына сәйкестігін тексеру. Адал журналдар сапалы бағалауға және цензуралауға қабілетсіз мақалаларды жариялаудан аулақ болады.

• Жариялау процесінің транспаренттілігін қамтамасыз ету үшін авторларға баспамен өзара іс-қимыл туралы барлық деректерді (хат алмасу, рецензиялар, өтінім, саясаттар, анықтамалар, скриншоттар және өзге де материалдар) жазып алып, сақтау ұсынылады, олар баспагермен өзара іс-қимыл жасау кезінде ол туралы түсінік бере алады.

• Егер баспагер әдетте бір-бірімен ешқандай байланысы жоқ бірнеше саланы біріктірсе, мұқият және сыни болу керек. Мысалы, Халықаралық бизнес, экология және философия журналы.

• Редакциялық алқа мүшелерінің желіде болуын тексеру ұсынылады, олардың жеке парақшаларында журналға қатысуы туралы айтылады. Сондай-ақ, журналдың профиліне және оның шолушыларына назар аудару керек Publons (publons.com).

• Бір баспагердегі журналдар санына назар аудару керек. Егер баспагер бір уақытта бірнеше журналды ашса, олардың сайттары бірінен соң бірі пайда болады — бұл қалыпты жағдай емес.

 

Қосымша сілтемелер

 

• Think, Check, Submit — адал емес баспагерді анықтаудың қарапайым алгоритмі бар платформа.  Негізгі парақша: https://thinkchecksubmit.org/, Қазақ тіліндегі алгоритм: http://thinkchecksubmit.org/translations/kazakh/, Орыс тіліндегі алгоритм: http://thinkchecksubmit.org/translations/russian/

• ISSN сәйкестігін тексеру : https://portal.issn.org/ 

• Журнал-клондардың тізімі: https://predatoryjournals.com/  

• Directory of Open Access Journals (DOAJ)  https://doaj.org/ - жоғары сапалы, ашық және рецензияланған журналдарға қол жетімділікті қамтамасыз ететін онлайн-каталог. DOAJ толығымен тәуелсіз. Барлық DOAJ қызметтері индекстеуді қоса алғанда тегін. Барлық деректер толық көлемде еркін қолжетімді.

• Билл тізімдері – кітапханашы Джеффри Билл жасаған ықтимал жыртқыш журналдар мен баспалардың тізімі.

• Билл тізіміне балама. Құрамында жыртқыш (қара тізім) және адал (ақ тізім) тізімі бар https://www2.cabells.com/get-quote 
   

    Библиография

1. Cambridge University. Predatory publishers. Accessed 27 September 2018 https://osc.cam.ac.uk/about-scholarly-communication/author-tools/considerations-when-choosing-journal/predatory-publishers 

2. University College London. How can I be sure that an open access publisher is genuine/ethical/not a 'predatory publisher'? Accessed 27 September 2018. https://www.ucl.ac.uk/library/open-access/accordion-faqs/oa_funds/predatory_publishers

3. Paul Eve, Priego. 2017. Who is Actually Harmed by Predatory Publishers? Accessed 27 September 2018. https://www.triple-c.at/index.php/tripleC/article/view/867/1042

4. San Francisco Declaration on Research Assessment. Accessed 27 September 2018. https://sfdora.org/ 

5. Beall. 2015. Criteria for Determining Predatory Open- Access Publisher. Accessed 27 September 2018. https://beallslist.weebly.com/uploads/3/0/9/5/30958339/criteria-2015.pdf

6. Freie Universität Berlin. Informationen zum Thema "Predatory Publishing". Accessed 27 September 2018. https://www.fu-berlin.de/sites/open_access/weiteres/informationen_predatory_publishing/index.html 

7. Canadian Association of Research Libraries. Accessed 27 September 2018. How to Assess a Journal http://www.carl-abrc.ca/how-to-assess-a-journal/ 

8. The University of Ottawa. Predatory publishers. Accessed 27 September 2018. https://scholarlycommunication.uottawa.ca/publishing/predatory-publishers

9. Instructions regarding manuscripts. European Journal of International Law. Accessed 4 October 2018.  http://www.ejil.org/about/manuscripts.php

Бөлісу: